Mechanizm powstawania uzależnienia

Uzależnienie to poważna, przewlekła choroba ośrodkowego układu nerwowego dotykająca ludzi, niezależnie od ich płci, wieku, pozycji społecznej, zasobności portfela czy wykształcenia. Każdy człowiek może popaść w uzależnienie, często nawet nie będąc tego świadomym lub zaprzeczając istnieniu tego problemu. Jednak jak do tego dochodzi, jakie mechanizmy psychologiczne rządzą ludźmi podczas powstawania i rozwoju nałogu? W powyższym artykule odpowiadamy na te pytania.

Dlaczego ludzie popadają w uzależnienia?

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, że wszelkie używki (np. substancje psychoaktywne) bądź zachowania i czynności (np. hazard) służą ludziom do:

• poprawienia nastroju,
• przyniesienia tymczasowej i złudnej ulgi w cierpieniu emocjonalnym,
• dodania odwagi,
• odstresowania.

Co więcej, niektóre osoby przejawiają większą skłonność do uzależnień spowodowaną uwarunkowaniami genetycznymi. Ponadto w tym zakresie nie bez znaczenia są także błędne wzorce zachowań wyniesione z domu czy z otaczającego środowiska, zaniedbania wychowawcze oraz traumatyczne przeżycia. W tym miejscu warto uświadomić sobie, że osoby tkwiące w szponach nałogu nie planowały znaleźć się w takiej sytuacji, nad którą nie są w stanie zapanować. Dodatkowo złożoność problemu powoduje, że samodzielne poradzenie sobie z nim przez osobę uzależnioną jest praktycznie niemożliwe. Konieczna jest pomoc doświadczonego psychologa uzależnień, który zrealizuje odpowiednio dobraną psychoterapię.

3 mechanizmy odpowiadające za tworzenie i podtrzymywanie uzależnień

Psychologia w procesie powstawania i utrzymywania się uzależnień wyróżnia trzy psychologiczne mechanizmy, powodujące zaburzenia w myśleniu i zachowaniu osoby uzależnionej. Należą do nich:

• mechanizm nałogowego regulowania uczuć – odpowiada za inicjowanie pragnienia sięgnięcia po używkę lub wykonania danej czynności w celu wywołania konkretnych stanów emocjonalnych. Nierzadko dla osoby uzależnionej jest to sposób na „radzenie sobie” z negatywnymi emocjami lub stresem;
• mechanizm iluzji i zaprzeczenia – odpowiedzialny jest za wytworzenie fałszywej świadomości na temat problemu, który przez osobę uzależnioną jest racjonalizowany, minimalizowany i bagatelizowany. Ponadto nałogowiec często wprost zaprzecza występowaniu uzależnienia lub obwinia inne osoby za jego powstanie;
• mechanizm rozdwojonego i rozproszonego „ja” – polega na wytworzeniu się u chorego dwóch odmiennych osobowości. Jedna z nich przejawia się poczuciem mocy, entuzjazmem i odwagą podczas dostarczania pozytywnych bodźców emocjonalnych przez działania lub substancje uzależniające. Natomiast po zakończeniu czynności lub obniżeniu poziomu substancji psychoaktywnych we krwi, pojawiają się wyrzuty sumienia, poczucie beznadziei i bezsensu, odraza do własnej osoby, myśli depresyjne, a nawet samobójcze, co kolei staje się bodźcem skłaniającym do poprawy nastroju poprzez środek uzależniający.

Za sprawą powyższych mechanizmów każdorazowe zażywanie substancji psychoaktywnych lub dokonywanie czynności uzależniających staje się dla chorego przymusem, a nie wyborem. Przez co nałóg przejmuje całkowitą kontrolę nad życiem osoby uzależnionej. Zapanowanie nad nim jest możliwe, jedynie z pomocą psychologa. Jednak należy pamiętać, że uzależnienie to przewlekła choroba, której nie można wyleczyć – zawsze istnieje ryzyko jej nawrotu.